شما می توانید بروشور پی دی اف با عکس هاس رنگی را از این جا دریافت فرمایید.

جنگل کاسپین (هیرکانی) بازمانده‌ی باستانی جنگل های بسیار کهن جهان
جنگل ها در تولید اکسیژن ، نقش به سزایی دارند. یک هکتار جنگل می‌تواند دو و نیم تن اکسیژن تولید کند و نیز هر هکتار جنگل می‌تواند تا شصت و هشت تن گرد و غبار را در خود رسوب کند. جنگل به کمک شاخ و برگ درختان از سرعت باد می کاهد و با ریشه ی گیاهان، خاک را حفظ می کند و مانع ایجاد فرسایش می شود.تاج درختان و پوشش کف جنگل از شدت ضربات قطرات باران به طور مستقیم بر روی خاک جلوگیری نموده و آب باران به تدریج توسط ریشه های درختان و پوشش گیاهی با فرصت و زمان بیشتری در خاک نفوذ می کند که باعث جلوگیری از فرسایش خاک می شود. جنگل ها، خانه و پناهگاه بسیاری از جانوران و مخلوقات هستند که تغذیه، تولید مثل، امنیت و بقای آن ها در گرو پایداری و حفظ جنگل است. جنگل‌های کاسپین (هیرکانی) یکی از منحصر به‌ فردترین نوع جنگل‌ها در دنیا هستند که همچون نوار سبزی بر شیب‌های شمالی رشته کوه البرز قرار گرفته و سواحل جنوبی دریای کاسپین (مازندران) را می‌پوشاند. این ناحیه از حوالی آستارا در شمال غرب تا حوالی گرگان در شرق ایران ادامه می‌یابد.این جنگل‌ها که از دوران ژوراسیک به جای مانده‌اند، سه میلیون و هفت صد هزار هکتار پوشش جنگلی ایران را تشکیل می‌داده‌اند که هم اکنون به یک میلیون و هشت صد هزار هکتار تقلیل یافته‌اند. قدمت این جنگل‌ها که جزو بقایای دوران سوم زمین‌شناسی هستند از یک سو و وجود گونه های بی نظیر گیاهی و جانوری از سوی دیگر، نشان می‌دهد که این اراضی می‌توانند هم چون موزه‌ی زنده‌ای مورد استفاده قرار بگیرند. در این جنگل ها ۸۰ گونه درخت من جمله گونه‌های گیاهی بسیار نادری مانند راش، انجیلی، ممرز، افرا، بلوط، توسکا، نارون، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار و ۵۰ گونه درختچه ای مانند: ازگیل، زالزالک ، زغال اخته ، آلوچه وحشی ، انار ، جل ، خاس ، کوله خاس ، سیب وحشی، و صدها گونه علفی یکساله و چند ساله وجود دارند که برخی از آن‌ها از تمام دنیا تنها در این جنگل ها باقی مانده اند. بیش از ‪۶۰ گونه از مجموع ‪۱۶۳ گونه پستانداران و۲۴۰ گونه از مجموع حدود ۵۰۰ گونه پرندگان ایران در زیستگاه‌های مازندران زیست و زادآوری می‌كنند. بر اساس آمار تعداد زیستمندان در چهار منطقه حفاظت شده، پناهگاه‌های حیات وحش و سه ‌اثر طبیعی - ملی در جنگل‌های شمال كشور، هشت گونه حشره‌خوار، صد گونه خفاش، ۱۹ گونه جونده، یك گونه خرگوش ، ‪۱۵ گونه گوشت خوار است. پرندگانی مانند: دارکوب ، اردک نوک پهن (که در پائیز مهمان جنگل های هیرکانی است) ، قرقاول کاسپین (گونه در حال انقراض) ، کبک ، بلدرچین، کبوتر جنگلی ، قرقی ، شاهین ، قوش ، دال (کرکس ) ، عقاب ، جغد و.. در این ناحیه زیست و زادآوری می کنند و هم چنین پستاندارانی مانند: مرال ، شوکا ، کل و بز ، پلنگ (که در اکثر نقاط منقرض شده اند) ، گرگ و خرس قهوه ای ( که جمعیت آن ها به شدت رو به کاهش است)، گراز که به دلیل کاهش جمعیت و انقراض بعضی از گوشتخواران بزرگ که دشمن طبیعی آن ها هستند؛در اکثر مناطق به صورت آفات کشاورزی درآمده اند! ، روباه سر دم سیاه که مختص جنگل های هیرکانی است، شغال ، سمور ، خارپشت یا جوجه تیغی ، تشی ، خرگوش ، موش جنگلی ، گورکن ، گربه وحشی که از جمعیت آن ها به طور چشمگیری کاسته شده است؛ در این جنگل ها زندگی می کنند.
جنگل های کاسپین حدود یك میلیون و دویست هزار هكتار یوسعت دارند. البته این مقدار در چهل سال پیش، دو برابر یعنی سه میلیون هكتار بوده استو همین مقدار تخریب ؛ نشان می‌دهد كه چقدر اوضاع این جنگل ها وخیم است.
تهدیدیات ویرانگر:آتش سوزی:آتش سوزی در جنگل ها یاز عوامل مخربی است که قدمتی برابر با زیست اجتماعی انسان ها دارد. من تها از نظر میزان خساراتی که به بار می‌آورد در کشورها و مناطق مختلف و نوع جنگل هایی که آتش سوزی در آن ها ی رخ می‌دهد متفاوت می‌باشد. حریق در جنگل های سوزنی ی برگ به سبب سرعت و قابلیت اشتعال و خسارتی را که به ارزش تجاری درختان وارد می‌آورد؛ به مراتب سنگین‌تر از درختان پهن برگ می‌باشد و جای خوشبختی است که بیشتر جنگل های ایران از نوع پهن برگ می‌باشد. حریق در صورت وسعت و شدت و تکرار در یک جنگل سبب تغییر ارزش کیفی گونه‌ها می‌شود و به ظهور گونه‌های پست و نامرغوبی می‌انجامد که از نظر تجاری فاقد ارزش می‌باشند.
جاده: یك جاده غیر اصولی در جنگل می تواند زیانه ای بوم شناختی ، محیط زیستی و اقتصادی گسترده ای را به بار آورد. بعنوان مثال تجمع آب زهكش شده از دامنه بالا دست و جریان در امتداد جاده ، ایجاد جریان های سیلابی و رانش زمین و سرانجام نابودی گسترده ی جنگل را در پی خواهد داشت. عبور جاده از زمین های سست و رانشی و شیب های زیاد منجر به شكاف در بستر ، حركات رانشی و لغزشی و نابودی جنگل می شود. عدم توجه به جوامع نادر گیاهی و درختان ویژه در عبور مسیر یك جاده ؛ همین طور مسیرهای طولانی و بیهوده ، نابودی ذخایر ژنتیكی را باعث شده و خاكبرداری ها و خاكریزیه ای بیش از حد هم چنین به جا گذاشتن دیواره های بلند در امتداد كناری جاده صدمه به چهره جنگل را موجب می شود.هم چنین وجود جاده در دل جنگل سبب دسترسی آسان همگانی می شود که خود موجب افزایش رفت و آمد و تخریب می شود.برای مثال آسان شدن دسترسی قاچاقچیان چوب، شکارچیان غیرقانونی، گردشگران و... موجبات قطع درختان، نا امنی برای حیوانات و نابودی حیات وحش، آتش سوزی، تجمع زباله، ایجاد آلودگی های شیمیایی و صوتی و... را فراهم می آورد.
زباله: دفع زباله در جنگل باعث تخریب آن و آلودگی خاك و آب می شود.به باور كارشناسان، انباشت زباله در جنگل های شمال موجب خشك شدن گونه های درختی، نفوذ شیرابه ها به آب های سطحی و رودخانه ها، فرسایش خاك، آلودگی مخازن آب های زیرزمینی و نابودی حیات وحش می شود.اكنون حدود 50 واحد دفع زباله به وسعت 300 هكتار در جنگل های شمال وجود دارد كه روزانه به طور میانگین بیش از 3 هزار تن زباله در آن دپو و دفن می شود. هر تن زباله بین 500 تا 600 لیتر شیرابه خطرناك و 400 متر مكعب گاز گلخانه ای تولید می كند. از دیگرعوارض انباشت زباله در جنگل می توانموارد زیر را نام برد. ای موارد شامل افزایش حشرات و بیماری های انتقالی با ایشان، بوی بد، نفوذ شیرابه ی سمی به خاک، ایجاد مناظر زننده و بروز انواع آلودگی در محیط ‌زیست است. جانورانی نظیر گوزن و آهو ممکن است از زباله تغذیه کنند که نتیجه ی آن تجمع مواد سمی در کبد جانور است که ممکن است این جانوران را با خطر انقراض روبرو کند.هم چنین جانوران اهلی مانند گاو و گوسفند و بز با تغذیه از زباله های آلوده و سمی ممکن است بیمار شده و یا مشکلاتی را از طریق تماس مستقیم، شیر و گوشت خود به انسان منتقل کنند.بهترین راه حل مشکل زباله در همه جا ابتدا تفکیک زباله های تر از خشک و سپس بازیافت زباله های خشک و تبدیل زباله های تر به کمپوست (کود گیاهی) است. زباله های تر مانند: پوست میوه و سبزیجات، پسماند خوراک، هسته ی میوه، ساقه ها و اضافات سبزی و...و زباله های خشک مانند: کاغذ، پلاستیک، آلمینیوم، آهن و به طور کلی فلزات و...
فاضلاب: فاضلاب چیزی جز آب مصرف شده در جنبه های مختلف زندگی انسان نیست. که در اثر این مصارف ترکیب اصلی طبیعی خود را از دست داده است. و نه تنها قابل استفاده در مصارف مختلف نمی باشد بلکه با توجه به میزان آلاینده های موجود در آن و نوع آنها خود می تواند تهدیدی بر سلامت و فعالیت های مختلف انسانی باشد. در کشور ما نیز مانند سایر نقاط دنیا ، افزایش جمعیت شهرها و در نتیجه بالا رفتن میزان مصرف آب سبب تولید روز افزون فاضلاب گردیده است که خود موجب بروز اشکالات و نارسایی هایی در جوامع شهری و حتی روستایی کشورمان شده و روز به روز هم در حال ازدید است. این اشکالات عموماٌ مسایل بهداشتی و آلودگی محیط ، بالا آمدن سطح آب های زیر زمینی و آلودگی منابع مختلف می باشد. آمار منتشره از سوی مراکز درمانی کشور نشان می دهد ، بیماری هایی نظیر هپاتیت های عفونی ، اسهال ها ، انگل های روده ای و سایر انواع بیماری ها ؛ به دلیل وجود آلودگی محیط ناشی از دفع نادرست فاضلاب ها می باشند. پساب كارخانجات و تاسیسات صنعتی كه یكی از منابع آلودگی محیط زیست می باشد و دارای تركیبات شیمیایی هستند كه مضر وسمی می باشند.
قطع درختان: قطع درختان در جنگل معمولا به منظور تغییر کاربری زمین برای استفاده ی کشاورزی، یا مسکونی!، بهره برداری صنعتی از چوب درختان، قاچاق چوب، تهیه ی خوراک دام، ایجاد راه و جاده، تهیه ی الوار برای مصارف ساختمانی روستاها، تهیه ی هیزم برای سوخت و... صورت می گیرد. تغییر کاربری زمین که معمولا برای تبدیل بخشی از جنگل به زمین کشاورزی و بعضی هنگام ملک شخصی انجام می گیرد دست اندازی به اراضی ملی و ثروت مادی و معنوی کشور است و موجب تخریب زیستگاه حیات وحش و نابودی گونه های گیاهی می شود. بهره برداری ناصحیح از منابع چوب جنگل موجب نابودی درختان و تخریب زیستگاه جانوران و صدمه ی جبران ناپذیر به سرمایه های ملی و محرومیت نسل های آینده از این سرمایه های معنوی و مادی می گردد.بنابراین بهره برداری صنعتی باید با سنجش، حساسیت، مدیریت و برنامه ریزی دقیق انجام گیرد. قاچاق چوب برای سودجویی و منفعت شخصی بوده و جرم محسوب می شود و لطمه های جبران ناپذیری را به جنگل وارد می کند.ایجاد راه های غیرضروری، طولانی و غیر اصولی نیز موجب نابودی درختان، زیستگاه جانوران و جنگل می شود. هم چنین بهتر است هر گونه بهره برداری و استفاده از منابع جنگلی با در نظر گرفتن اهمیت وجود جنگل ها و احترام به مخلوقات و با عاقبت اندیشی و دقت صورت پذیرد.
معدن و فعالیت های مربوط به آن :معدن کاوی و فعالیت های وابسته به آن نشان دهنده ی دامنه ی بسیار گسترده تخریب منابع طبیعی و زیست گاه ها به ویژه جنگل های هیرکانی است. این تغییرات بسیار وسیع و عمیق بوده و به گونه ای است که موجب ایجاد دره های بزرگ و خطرناک و ایجاد سیلاب های غیر عادی شده است. بررسی های میدانی ؛ آمار این گونه سیلاب ها را پیش از این تخریب ها به بسیار کم تر گزارش کرده و این در صورتی است که با از بین رفتن کامل پوشش گیاهی و گیاخاک و ایجاد این دره ها نه تنها اراضی بکر بالادست ویران شده بل که در عمل از یک سو زمینه ی تخریب اراضی ملی پایین دست و هم چنین زمین های کشاورزی و باغ های قدیمی و گود شدن بستر رودخانه و از بین رفتن بند های حیاتی آبرسانی فراهم و از دیگر سو حجم غیر قابل باوری از خاک شسته و از طریق رودخانه های محلی به مخزن سد ها هدایت می شود.هم چنین لازم به ذکر است از یک سو ایجاد جاده ها در جنگل ها با تسهیل دسترسی به آخرین پناه گاه های حیات وحش و آسان سازی دسترسی شکارچیان؛ و از دیگر سو انجام انفجار ها ، صدا های بسیار ناهنجار ، تخلیه روغن ، آلاینده ها و لاستیک های فرسوده ؛حیات وحش را به طور کامل در خطر تهدید قرار داده است. البته باید توجه داشت این برآورد ها به صورت تخمینی بوده و نشان دهنده ی تغییرات جدی و غیر قابل بازگشت در یکی از مهم ترین منابع طبیعی و تهدید جدی برای تنوع زیستی در زیست گاه های بسیار با ارزش گیاهی و جانوری منطقه ی جنگل کاسپین ( هیرکانی) می باشد.
شکار: شکار به منظورهای مختلفی انجام می گیرد و به صورت مجاز ، غیر مجاز و یا بی رویه اتفاق می افتد.از انگیزه های شکار در طبیعت می توان موارد زیر را نام برد: تفریح، سو استفاده های مالی و تجاری از پوست و گوشت؛شاخ و سایر مشتقات قابل استفاده در حیوانات ؛زنده گیری حیات وحش برای سو استفاده های مالی حاصل از فروش غیرقانونی آن ها، مبارزه با جانورانی که به گونه ای به انسان خسارت های مالی و جانی وارد کرده و یا مشکوک به ایجاد خسارت های نامبرده هستند. البته باید توجه داشت گاهی امکان دارد این شک نادرست باشد و جانوران قصد آسیب و خسارت زدن نداشته باشند.، شکار، گاهی به دلیل کنترل نسل و یا معدوم ساختن حیوانات بیمار برای عدم انتقال بیماری به سایر حیوانات انجام می گیرد.برخی نیز برای خودنمایی، خشونت ورزی و یا تخلیه ی خشم خود دست به شکار حیوانات می زنند. شکار چه با مجوز یا بدون آن، نوعی کشتار حیات وحش و دخالت در امور طبیعت و خلقت بوده و اگر به صورت بی رویه و غیر مجاز انجام گیرد موجب نابودی نسل گونه های جانوری، اخلال در چرخه ی زیستی و خسارت معنوی و مادی به کشور می شود.بخشی از تجربه ی تلخ نابودی و کاهش جمعیت گونه های جانوری در کشورمان بابت شکار بی رویه و افسارگسیخته بوده است.نابودی ببر مازندران، شیر ایرانی، کاهش جمعیت یوز آسیایی، گربه های وحشی و پلنگ ایرانی، خرس قهوه ای و خرس سیاه، شوکا، مرال، گوزن زرد، کبک دری، هوبره، تیهو و... تجربه های تلخی هستند که باید از آن ها عبرت گرفت. البته که بخش اعظم نابودی مربوط به امر شکار بی رویه است ولی تخریب زیستگاه، آتش سوزی ها در زیستگاه ها و جاده ها و راه ها، گردشگری غیر اصولی، عدم توجه مسولین و ناآگاهی مردم از اهمیت حیات وحش و چرخه ی زیستی و عدم آموزش کافی و موثرنیز نقش به سزایی در نابودی حیات وحش در سال های اخیر داشته اند.