سرفصل درس‌ها با توجه به موضوعات تنوع زیستی فرهنگی ایران از جمله معرفی پارادایم هنر، فرهنگ و تمدن هماهنگ با طبیعت در ایران و مصداق‌های خاص آن مانند کاریز، بادگیر، بادبند، آسباد، باغ ایرانی، و هم‌چنین جشن‌های بسیار مهمی مانند نوروز، مهرگان، سده و سایت‌های بسیار با اهمیتی مانند تخت سلیمان، تخت جمشید، نیاسر، دژهای کهن و دیگر آثار مرتبط با تنوع زیستی فرهنگی ایران است. بدیهی است موضوعات مربوطه‌ی دیگری نیز به صورت آزاد در این کارگاه مورد بررسی و پرسش و پاسخ قرار می‌گیرد.

دیباچه:

گوناگونی زيستي فرهنگي به عنوان گوناگونی حيات در تمام تجليات‌اش شناخته می‌شود و شامل گوناگونی زيستي، فرهنگي و زباني است كه به نظام یگانه‌ی اجتماعي محیط‌زيستی وابسته است[1].اين تنوع حيات مشتمل بر ميليون‌ها گونه‌ گياه و حيوان تكامل يافته بر روي زمين و هم‌چنين هزاران فرهنگ و زبان است كه در طي زمان ايجاد شده‌اند[2].زبان‌ها، فرهنگ‌ها و زیست‌بوم‌ها به يكديگر وابسته‌اند و جوامع انساني دانش بسيار با ارزشي در خصوص چگونگي دستيابي به هماهنگي با طبيعت را از طريق رسوم و الگوهاي فرهنگي در ميان محيط‌هاي طبيعي متنوع، بدست آورده‌اند. گوناگونی ‌زيستي فرهنگي، منشاء و محل ظهور زيبايي و توانايي زندگي در زمين است[3]و مي‌تواند به صورت ميانگينِ گوناگونی ‌زيستي و تنوع ‌فرهنگيِ يك كشور برآورد شود.

به طور کلی، گوناگونی زیستی دارای چهار سطح «بوم‌سازگانی»، «گونه‌ای»، «ژنتیکی» و «مولکولی»[4]؛ و گوناگونی‌ فرهنگي شامل تنوع سطوح «زباني»، «دینی، مذهبي»، و «گروه‌هاي قومي» است[5]. از آن‌رو که رسوم فرهنگي از طريق زبان منتقل مي‌شوند، بنابراین زبان عامل مهمي در ايجاد گوناگونی‌ زيستي فرهنگي است[6]^.  

اهمیت فراوان توجه به گوناگونی زیستی فرهنگی تا حدی است که ماده‌ی هشت سری جِی كنوانسيون تنوع‌ زيستي یونسکو؛ كشورها را به «احترام، حفظ و نگهداري دانش، نوآوري‌ها و الگوهاي جوامع بومي كه بيان‌گر شيوه‌هاي زندگي محلی مرتبط با حفظ و استفاده پايدار از گوناگونی‌زيستي هستند، و هم‌چنين ترويج كاربرد گسترده‌تري از اين دانش‌ها، نوآوري‌ها و الگوها با تأييد و مشاركت مالكين آن‌ها و هم‌چنين تشويق به بهره‌وري عادلانه و برابر از منافع ايجاد شده با به‌كارگيري اين دانش، نوآوري‌ها و الگوها» فرا مي‌خواند.

امروزه بيش از نيمي از انسان‌ها در مناطق شهري زندگي مي‌كنند. زندگی امروزه‌ی بشر به ویژه در شهرهای بزرگ به گونه‌ای است که هرگونه ارتباط، تجربه‌، مشاهده یا لمس حیات وحش و طبیعت برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالان بسیار محدود یا حتی غیرممکن شده است و در نبود این ارتباط، آدمیان امکان علاقه‌مند شدن و دوستی را با طبیعت و موجودات زنده از کف داده و از ارتباط مستقيم با محيط طبيعي و آگاهی از آن محروم مانده‌اند. به همين دليل است كه اين مشکل براي بسياری از ایشان مهم نیست. در حقیقت انسان قادر نيست به مسائلي كه به طور مستقيم با آن درگير يا از آن مطلع نشده باشد، اهميت دهد و این واقعیت در دوره‌ی معاصر، «انقراض تجربه محيط طبيعي» ناميده‌ می‌شود. محرك‌هاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي جهان به سرعت به تحليل و نابودي سلامت فرهنگ‌ها و زیست‌بوم‌هاي جهان و از بين بردن زبان‌ها پرداخته‌اند که هم‌اینک «بحران انقراض مشترك» تنوع همگانی گونه‌ها محسوب مي‌شود[7].

دلايل مهم بسياري وجود دارد كه چرا بايد به گوناگونی زيستي فرهنگي اهميت داده شود. نخست آن‌که روش‌هاي منحصر به‌ فرد ولی متنوع زندگي، زبان و هويت‌ مردمان و فرهنگ‌های جهان در حال از دست رفتن است. با توجه به اين که چنین مسأله‌ای مربوط به حقوق بشر و حق حیات است؛ براي هر يك از اين افراد یا گروه‌ها، اين حق وجود دارد تا بتوانند مسير پيشرفت خود را در كنار حفظ ارتباط با مسير گذشتگان انتخاب كنند. به طور کلی، از دست دادن تنوع فرهنگي و زباني، بيان‌گر تنزل شديد ميراث مشترك بشري است که نشان دهنده‌ی كاهش عميق درك آدمی در خصوص معني انسان بودن است. دوم این‌که، هم اکنون با از دست دادن دانش بومی متنوع بشری، سرمایه‌‌ی بی نظیر نگه‌داری گوناگونی زيستي غني‌ای كه انسان و ديگر گونه‌ها را حمايت کرده نیز، در حال از دست رفتن است و اين موجب مطرح شدن «مسأله‌ی بقا» است.

برای حل چنین مشکلات پردامنه‌ای نیاز به تصمیم‌گیری‌های فوری در چارچوب‌های هرچه مؤثرتر است. مؤسسه‌ی یاوران سرزمین آریا با توجه به سند چشم‌انداز خود، برای «بنیادگذاری، گسترش و ترویج مؤثّر الگوی بومی توسعه‌ی ظرفیت‌[8]در ایران»، هیأت علمی متشکل از اساتید برآمده از رشته‌های متنوع با رویکرد‌های گوناگون را بنیاد نهاده و برنامه‌ی کاری متناسبی را برای آموزش گوناگونی زیستی ‌فرهنگی تدوین کرده است. تا از راهِ تعلیم و تربیت هرچه باکیفیت‌ترِ شمارِ فراوانی از‌ مخاطبین، بتوان به صورت واقع‌بینانه‌ای، هرچه بیشتر به هدف حمایت و حفاظت آن نزدیک‌ شد.